Perfectionisme verminderen

Kenmerken perfectionisme

Iemand die perfectionistisch is heeft onrealistisch hoge doelen die hij/zij zichzelf en/of anderen oplegt. Voor hun omgeving is dit vaak niet prettig maar uiteindelijk is het voor henzelf ook niet fijn. Onrealistisch hoge doelen brengen namelijk spanningen met zich mee en de kans dat ze worden gehaald is nihil. Hier raakt het zelfvertrouwen van de perfectionist beschadigd. Perfectionisme kan je de persoonlijke voldoening ontnemen waardoor je uiteindelijk minder voor elkaar krijgt dan mensen met meer realistische doelen.

Perfectionisme door prestatiedruk

Perfectionisme door prestatiedruk ontstaat meestal op jonge leeftijd. Wanneer je als kind vooral of alleen maar aandacht krijgt voor dingen die je goed doet wordt presteren vanzelf heel belangrijk voor je. Dan krijg je namelijk aandacht. Is er vervolgens ook geen ruimte om fouten te maken, wordt dit genegeerd of zelfs bestraft, dan leer je ook niet dat het niet erg is om niet altijd te presteren. De combinatie van aandacht voor presteren en het niet fouten mogen maken is de basis voor perfectionisme.

Voorbeeld: "Wanneer ik iets goed deed kreeg ik soms een schouderklopje. Ging er echter iets niet goed, dan werd er niets gezegd. Wel was er dan altijd een overheersende stilte".

Voorbeeld: "Mijn vader was erg streng. Ik heb nooit veel aandacht van hem gehad. Aandacht kreeg ik wel, wanneer ik presteerde. Zo ben ik het dus ook gaan doen."

Voorbeeld: "Ik werd thuis altijd super gestimuleerd om te excelleren in de dingen die ik deed. Uit liefde zei mijn moeder altijd. Echt veel liefde heb ik echter niet gevoeld. Wel de druk om te presteren."

Een gevolg hiervan kan zijn dat je de goedkeuring van anderen nodig hebt om jezelf te gewaardeerd te voelen. Hierdoor kan het gebeuren dat je eigenwaarde primair is gebaseerd op wat anderen van je denken. Dit kan je kwetsbaar maken en extreem gevoelig voor opmerkingen en kritiek van juist die anderen. Om jezelf hier tegen te beschermen, zul je wellicht proberen om alles perfect te doen. Perfectionisme is hierdoor een soort overlevingsstrategie geworden.

Perfectionisme door een negatief zelfbeeld

Een negatief zelfbeeld kan ook de oorzaak zijn van perfectionisme. Vaak ontstaat een negatief zelfbeeld al op hele jonge leeftijd. Opvoeders spelen daarin meestal een grote rol. Wanneer zij zelf onzeker zijn wordt dit vaak geprojecteerd op de kinderen. Daarnaast kunnen  negatieve manieren van aandacht geven en communiceren en het niet bieden van veiligheid van grote negatieve impact zijn op dit zelfbeeld. Ook op latere leeftijd kan een zelfbeeld negatiever worden door bijvoorbeeld pesten en/of andere traumatische gebeurtenissen.

Wanneer je een negatief zelfbeeld hebt, dan bent je niet blij met jezelf als geheel. Jouw positieve kwaliteiten zie je zelf nauwelijks. Negatieve ervaringen doen meestal zoveel pijn dat je probeert te voorkomen dat je ze überhaupt hebt. Je mag geen fouten maken van jezelf en anderen dus ook niet. Daarnaast probeer je d.m.v. veel controle grip te houden op de dingen die in je leven moeten gebeuren.

Gevolgen van perfectionisme

Angst om te falen. Perfectionisten zien vaak het niet behalen van doelen als een persoonlijk falen en keuren zichzelf hiermee dus af.

Angst om fouten te maken. Perfectionisten zien vaak geen verschil tussen het maken van fouten en persoonlijk falen. Doordat ze hun leven vervolgens zo inrichten dat er geen fouten gemaakt kunnen worden, missen ze vaak de mogelijkheid om te leren en te groeien.

Angst om te worden afgewezen. Perfectionisten laten niet graag hun tekortkomingen zien, omdat ze vrezen dat ze dan niet meer geaccepteerd worden. Het nastreven van perfectie is een manier om zichzelf te beschermen tegen kritiek, afwijzing en afkeuring.

Alles-of-niets denken. Perfectionisten geloven regelmatig dat ze waardeloos zijn wanneer de dingen die ze bereikt hebben niet perfect zijn. Zij kunnen moeilijk situaties in perspectief zien. Is hun huis bijvoorbeeld goed opgeruimd, maar ligt er nog ergens post, dan kan dit hun het gevoel geven dat het een enorme troep is.

Van alles “moeten”. Het leven van een perfectionist zit meestal vol dingen die nog moeten, omdat ze er anders geen goed gevoel bij hebben. Door de grote hoeveelheid aan moetjes, houden perfectionisten weinig rekening met wat ze zelf willen en nodig hebben.

Het geloof dat anderen het veel makkelijker hebben. Perfectionisten denken vaak dat anderen succes hebben met minimale inspanning en fouten en dit doen met groot zelfvertrouwen. En dit terwijl ze zelf oneindig veel inspanningen verrichten en het nooit goed genoeg is.

perfectionisme negatieve spiraal

De negatieve spiraal van perfectionisme

Een perfectionistische houding kan een negatieve spiraal veroorzaken.

- De perfectionist zet onhaalbare doelen
- Het doel wordt niet gehaald omdat het onmogelijk was
- De constante druk om perfect te zijn en het onoverkomelijke steeds weer falen, doet de effectiviteit en productiviteit afnemen
- De perfectionist bekritiseert zichzelf en geeft zichzelf de schuld
- De perfectionist geeft het helemaal op en stelt nieuwe doelen (zie het eerste punt).

Perfectionisme en relaties

Perfectionisten hebben de neiging om voor uit te lopen op, of bang te zijn voor, afkeuring of afwijzing door de mensen om hen heen. Omdat ze hier voor bang zijn, kunnen ze nogal defensief reageren op kritiek waarmee ze anderen frustreren en van hen vervreemden. Zonder zich dit te realiseren kunnen ze anderen soms onrealistisch hoge normen opleggen, zeer kritisch zijn en veeleisend zijn. Verder zullen ze wellicht proberen om niet hun fouten te laten zien. Ze realiseren hierbij niet dat wanneer je laat zien dat je ook fouten maakt dit een ander de mogelijkheid geeft om je ook als mens te zien en dus ook aardiger. Door dit patroon vinden perfectionisten het vaak moeilijk om diepere banden aan te gaan en zijn dus ook vaak minder tevreden over relaties en vriendschappen.

Wat te doen, wanneer je partner een perfectionist is?

Met dingen zo goed mogelijk proberen te doen, is niks mis. Dit is juist een goede kwaliteit. Vervelend wordt het, wanneer iemand hierin doorschiet en deze kwaliteit een valkuil wordt, zeker wanneer dit je partner betreft. Perfectionisten hebben namelijk vaak de neiging om hun eigen (te) hoge verwachtingen, hun partner op te leggen. Dit gaat meestal ten koste van de sfeer in een relatie, met alle gevolgen van dien.

Als partner van e.d. perfectionist, moet je jezelf realiseren, dat het opgelegd krijgen van hoge eisen, ten kosten kan gaan van jezelf en je gevoel van eigenwaarde. Je partner gaat namelijk over jouw grens heen en hierdoor, voel je jezelf meestal niet fijn.

Wanneer je in zo een situatie zit, is het goed om het gedrag van de ander toch aan te kaarten. Doe je dit niet, dan zul je jezelf steeds slechter voelen en zal het gevoel en respect, uiteindelijk uit de relatie verdwijnen. Dat aankaarten is echter vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Een perfectionist kan namelijk meestal niet zo goed tegen kritiek. Binnen mijn praktijk bied ik hiervoor dan ook hulp. Dit kun je samen doen met je partner of alleen. Samen gebeurt dit in de vorm van relatiecoaching waarbij de gesprekken tussen jullie beiden op een positieve manier worden begeleid. Hierdoor kun je allebei zeggen wat je voelt en samenwerken aan oplossingen. Kom je alleen, dan krijg je handvatten mee, waarmee je op een goede manier in gesprek kunt komen met je partner.

Perfectionisme afleren en overwinnen

perfectionisme oorzaakAls eerste moet je jezelf realiseren dat perfectionisme niet wenselijk is. Natuurlijk is het wel goed om voor iets te gaan, zolang het maar niet ten koste gaat van jezelf. Een perfectionist is niet snel blij met welk resultaat dan ook, en brengt zijn eigenwaarde hiermee omlaag. Erkenning dus, dat perfectionisme een probleem is, is essentieel om er iets aan te doen. Vervolgens zal je moeten proberen om de gedachtes en het gedrag die de basis vormen van dit perfectionisme, te overwinnen.

Hieronder enkele strategieën:

Gebruik realistische en dus haalbare doelen. Deze moeten gebaseerd zijn op wat jij wilt en nodig hebt (en dus niet van een ander) en op wat jij in het verleden hebt bereikt. Dit stelt je in staat om die doelen ook daadwerkelijk te bereiken, waardoor je zelfvertrouwen groeit.

Gebruik stapsgewijs subdoelen. Wanneer je een (sub)doel hebt bereikt, kun je je volgende doel stellen, net iets verder dan dat je al hebt bereikt.

Probeer je eigen gevoel van succes op waarde te schatten. Wanneer je weet dat je perfectionistisch bent, is het juist de kunst om met net iets minder ook tevreden te zijn. Wanneer je dit moeilijk vindt, kan je ook aan iemand anders vragen, die op de hoogte is van jouw perfectionisme, om je te helpen relativeren. Niemand is namelijk perfect!

Probeer je te richten op het proces waar je mee bezig bent. Ben niet alleen bezig met het resultaat. Jouw persoonlijke succes hangt namelijk niet alleen af van het uiteindelijke resultaat, maar ook van het gevoel wat je tijdens het proces had. Jouw gevoel op weg naar het resultaat is dus ook een soort resultaat!

Gebruik gevoelens van angst en depressie juist als kansen. Wanneer deze namelijk optreden kun je jezelf afvragen of je de lat niet te hoog hebt gelegd.

Confronteer jezelf met de angsten die wellicht dit perfectionisme voeden. Stel jezelf de vraag waar je bang voor bent, of wat het ergste is dat je kan overkomen.

Erken dat je van fouten maken juist kan leren. Veel positieve dingen in het kun je alleen maar leren wanneer je juist fouten durft te maken. Wanneer je een fout maakt, vraag jezelf dan af wat je kunt leren van deze ervaring. Maak ook eens een lijst van de recente dingen die je hebt geleerd van fouten die je hebt gemaakt.

Vermijdt het alles-of-niets denken. Ook wanneer je soms maar gedeeltelijk je doel bereikt, kan dit een goed resultaat zijn.

Leer prioriteren. Kijk wat nu eigenlijk echt belangrijk is. Dingen hebben nu eenmaal verschillende prioriteiten. Niet alles wat je doet is even belangrijk.

Zoek hulp wanneer dit nodig is

Wanneer je ervaart dat je teveel last blijft houden van je perfectionisme (te hoge verwachtingen van jezelf), of wanneer de mensen die je lief hebt zoals een partner of kinderen hier last van hebben (te hoge verwachtingen van anderen), kan het goed zijn om hierover eens te praten met mij. In veel gevallen kun je met wat handvatten op een gestructureerde manier perfectionisme aanpakken. Juist op de moeilijke momenten kun je dan terugvallen op de dingen die je hebt geleerd. Dat is prettig omdat je dan voelt dat niet het perfectionisme de overhand  krijgt, maar dat je zelf grip blijft houden.